Những thuật ngữ phổ biến trong thế giới công nghệ

Có thể bạn sẽ gặp thuật ngữ lạ đến nỗi trước đây và sau này chắc không gặp lại, nhưng cũng có thể bạn phát hiện một vài thuật ngữ rất hay dùng thường xuyên.

■ 0 và 1: Tương tự như đóng hoặc mở, dương và âm. 0 và 1 là hai con số của hệ đếm nhị phân, là cơ sở để ứng dụng các thuật toán trong máy tính điện tử. Hoặc là 0 hoặc là 1 thì đó là 1 bit (viết tắt của Binary Digit).

■ Byte: là một nhóm gồm 8 bit, nó là các số từ 0-9 và các ký tự từ A-Z.

■ Kilobit và Kilobyte: Một kilomets =1.000 m; 1kilogam = 1.000 gam thì ai cũng biết nhưng 1 Kilobit lại bằng 1.024 bít và 1 Kilobyte = 1.024 byte. Tại sao kỳ cục vậy? Đơn giản là 1 Kilobyte = 2¹⁰ byte = 1.024 byte. Vì vậy người ta có quy ước là chữ k viết thường chỉ 1.000 còn chữ K viết hoa chỉ 1.024 cho nên viết tắt của Kilobyte phải là KB. Tương tự như vậy là MB, GB, TB…

■ Kbps: Viết tắt của Kilobits per second tức là Kilobit trên một giây. Đây là việc đo tốc độ chuyển dữ liệu trên mạng máy tính

■ Drive và Driver: thoạt nhìn thì hai chữ Drive và Driver khá giống nhau nhưng ý nghĩa thì hoàn toàn khác biệt.

• Drive: Là từ chỉ các thiết bị lưu trữ dữ liệu như ổ đĩa cứng, đĩa mềm, đĩa quang (CD, DVD…)
• Driver: Theo nghĩa thông thường là người lái xe hoặc tài xế. Nhưng trong tin học thì Driver là một dạng phần mềm đóng vai trò cầu nối giữa hệ điều hành và các thiết bị phần cứng gắn thêm vào hệ thống. Hệ điều hành Windows hỗ trợ nhiều thiết bị phần cứng như ổ đĩa CD, DVD, máy in, máy scan, webcam… Tuy nhiên, cũng là những thiết bị ấy mà chưa được Windows hỗ trợ thì người dùng phải cài thêm Driver để Windows nhận diện được và cho phép thiết bị hoạt động.

Thông thường thì khi mua thiết bị mới để gắn vào hệ thống sẽ được cung cấp đĩa CD chứa Driver đi kèm. Nếu người bán mà quên không giao đĩa Driver thì phải hỏi ngay để khỏi phiền phức về sau. Nếu máy tính có nối mạng internet thì có thể lên mạng để tìm driver phù hợp với thiết bị.

■ Bộ gõ: Để có thể gõ được tiếng Việt trong môi trường Windows chúng ta cần phải có một bộ gõ, phổ biến hiện nay là bộ gõ Unikey, VietKey… Có nhiều cách gõ khác nhau như Telex, VNI… Và không chỉ bộ gõ tiếng Việt thông thường mà còn có nhiều bộ gõ độc đáo khác như Bộ gõ HanNom IME, HanoKey…

■ OS: là từ viết tắt của Operation System tức là hệ điều hành, tức là phần mềm chủ lực được cài vào để điều khiển máy tính. Các phần mềm ứng dụng sẽ được cài đặt sau OS và hoạt động trong môi trường mà OS quản lý nó.

■ Blog: Một dạng nhật ký trên internet, có thể coi đó là một dạng rút gọn của thiết kế web. Blog thường là của một cá nhân, có thể đặt chế độ cho mọi người cùng xem hoặc chế độ riêng tư.

■ Blogger: Người viết blog

■ Account: Tài khoản, kết hợp giữ hai yếu tố là User name (tên người dùng) và password (mật khẩu truy nhập) do một dịch vụ tin học nào đó cung cấp khi chúng ta đăng ký sử dụng. Điển hình nhất là Account khi đăng nhập vào để sử dụng Windows XP đối với máy có phân quyền. Hoặc đăng ký sử dụng email thì chúng ta phải có tên người dùng và mật khẩu đăng nhập.

■ Log in: Khi đã có tài khoản thì gõ tên người dùng rồi đén mật khẩu để đăng nhập, sử dụng một dịch vụ, đó chính là Login. Từ tương tự là Sign in.

■ Log off (out): Trái nghĩa với Login tức là đăng xuất, thoát ra không sử dụng một dịch vụ nào đó. Từ tương tự là Sign out.

■ FTP: Viết tắt của File Transfer Protocol, là giao thức truyền file trên mạng, thường là dùng để đưa dữ liệu lên mạng hoặc server (máy chủ chứa dữ liệu hoặc trang web), cổng mặc định là 21. Xem thêm tại đây

■ Capture: Bắt hình trên desktop, là cách ghi lại hình ảnh đang hiển thị trên màn hình. Hình ảnh ấy có thể là giao diện của một trang web, giao diện của một phần mềm… Có nhiều cách capture hình ảnh khác nhau. Đơn giản nhất là ấn nút Print Screen rồi mở MS Paint ra, thực hiện lệnh với tổ hợp phím Ctrl + V để đưa hình vào Paint rồi lưu lại. Cũng có thể bắt hình thông qua phần mềm của hãng thứ ba với nhiều tùy biến như lấy hình một khu vực nhất định, lấy hình với các hiệu ứng đặc biệt… Những phần mềm nổi tiếng hiện nay là MWSnap, Snippy…

■ Screen Resolution: Độ phân giải của màn hình, độ phân giải càng cao hình ảnh càng mịn và trung thực hơn. Độ phân giải được tính bằng pixel (điểm ảnh). Các độ phân giải thường gặp là: 640 x 480 pixels, 800 x 600 pixels, 1024 x 768 pixels… Để thực hiện việc thay đổi độ phân giải thực hiện như sau: Bấm nút phải chuột trên khoảng trống của desktop, từ menu chọn properties, chọn thẻ Settings, trong khung Screen Resolution kéo thanh trượt để điều chỉnh sau đó bấm OK.

■ Character: Ký tự là những tự dạng sẽ hiển thị khi chúng ta gõ bàn phím. Minh họa rõ nhất là trong MS Word, khi gõ phím để soạn thảo văn bản thì các ký tự sẽ xuất hiện trên nền của Word. Các ký tự được sử dụng bao gồm từ 0-9; a-z và các ký tự đặc biệt như *, @, #, $, %, &, “, ?, :, ;….

■ Application Program: Chương trình ứng dụng. Là những chương trình được các nhà sản xuất phần mềm tạo nên để giúp người dùng máy tính thực hiện các công việc theo yêu cầu một cách thuận lợi hơn. Ví dụ như để tính toán thì chúng ta có thể ứng dụng trên bảng tính Excel, để quản lý hình ảnh thì dùng phần mềm Picasa… Đôi khi người ta còn đồng nhất chương trình ứng dụng với chương trình tiện ích.

■ Clipboard: Bảng ghi tạm hay vùng nhớ tạm. Khi chúng ta ra một lệnh sao chép (copy) thì dữ liệu được tạm thời ghi vào đó rồi lúc thực hiện lệnh paste để chép dữ liệu vào một file nào đó thì dữ liệu sẽ được lấy ra khỏi clipboard để thực hiện việc chép này.

■ FAT: Viết tắt của File Allocation Table tức bảng định vị file, có các loại bảng FAT như FAT 16, 32, NTFS. Bảng FAT được hệ điều hành sử dụng để ghi sự sắp xếp vật chất của các tập tin trên đĩa. Như kết quả của sự phân đoạn các tập tin có thể được tách thành nhiều phần đặt trong các vị trí khác nhau trên đĩa.

■ Portal: Nghĩa tiếng Việt là Cổng thông tin điện tử. Nó là một “siêu website”, là một trang web xuất phát mà từ đó người sử dụng có thể dễ dàng truy xuất các trang web và các dịch vụ thông tin khác trên mạng máy tính. Ban đầu khái niệm này được dùng để mô tả các trang web khổng lồ như là Yahoo, Lycos, Altavista, AOL… bởi mỗi ngày có hàng trăm triệu người sử dụng chúng như là điểm bắt đầu cho hành trình “lướt web” của họ. Lợi ích lớn nhất mà portal đem lại là tính tiện lợi, dễ sử dụng. Thay vì phải nhớ vô số các địa chỉ khác nhau cho các mục đích sử dụng khác nhau, thì với một web portal như Yahoo, người dùng chỉ cần nhớ yahoo.com, ở trong đó nhà cung cấp dịch vụ đã tích hợp mọi thứ mà khách hàng cần.

■ Function key: Phím chức năng, là các phím trên bàn phím được quy định những hoạt động định trước mà khi ấn vào phím đó thì chức sẽ hoạt động. Thường là các phím F từ F1 đến F12, phím Esc, Print Screen…

■ CD-R: Viết tắt của Compact Disc-Recordable drive, có nghĩa là ổ ghi đĩa CD. Nhưng bây giờ, người ta quen dùng CD-R để chỉ loại đĩa CDROM (Compact Disc-Read-Only Memory, đĩa CD bộ nhớ chỉ có thể đọc) chỉ có thể ghi dữ liệu một lần.

■ CD-RW: CD-ReWritable disc là loại đĩa CD-ROM có thể ghi rồi xóa và ghi lại nhiều lần. Đĩa CD-RW phải đạt tiêu chuẩn ghi xóa 1.000 lần trở lên.

■ x và X: Tốc độ ghi và đọc của ổ CD-R/CD-RW được tính bằng x (mỗi x tương đương 150KB/s). Vậy nếu ổ CD ghi 52x thì tương đương tốc độ đọc là 7.800KB/s và của CDRW là 32x thì tương đương 4.800KB/s. Chữ x viết thường dùng cho CD, trong khi đó đối với DVD thì tốc độ lại được ký hiệu với X (chữ X viết hoa) và tốc độ của 1X = 1,38 MBps. Như vậy 1 X bằng 9x.

■ Version: Phiên bản của một chương trình ứng dụng, một phần mềm… Người dùng thường thấy ghi là phần mềm ABC 1.0 hoặc XYZ 2.1 có nghĩa là phần mền ABC đang ở version (phiên bản) 1.0. Còn phần mềm XYZ thì đã ở phiên bản 2.1 và trước nó có thể là các phiên bản 1.0 rồi 2.0. Về lý thuyết thì phiên bản sau thường tối ưu hơn phiên bản trước, có nhiều tính năng hơn để phục vụ người dùng. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp người dùng không cần phiên bản sau vì nó nặng nề hơn, những tính năng mới đối với họ là không cần thiết. Có thể từ phiên bản cũ cập nhật lên phiên bản mới hoặc sử dụng phiên bản mới mà không cần biết tới phiên bản cũ.

■ GUI viết tắt của Graphical User Interface: Được dịch là giao diện đồ hoạ dành cho người sử dụng. Với giao diện dòng lệnh, người dùng phải tiếp xúc và thao tác với máy tính bằng cách gõ phím để thực hiện tuần tự từng lệnh một, vừa khó khăn đối với người không thông thạo tiếng Anh, vừa phải nhớ các lệnh khá phiền phức. Với giao diện đồ hoạ, các file, thư mục, chương trình… được biểu thị bằng những hình ảnh, thường là các biểu tượng nhỏ như ngày nay chúng ta gặp trong môi trường Windows XP. Nhờ vậy, người dùng dễ thao tác hơn, khỏi phải nhớ đường dẫn, nhớ địa chỉ như trước mà chỉ đơn giản là bấm chuột vào biểu tượng để ra lệnh thực hiện. và cũng nhờ đơn giản hoá việc thực hiện mà sử dụng máy tính ngày càng dễ dàng hơn từ em bé đến cụ già chứ không phải chỉ giới hạn trong những chuyên gia như ngày trước.

■ Adobe Flash (trước đây là Macromedia flash) hay gọi ngắn gọn là Flash. Là từ dùng để chỉ chương trình sáng tạo đa phương tiện (multimedia) và phần mềm để hiển thị chúng Macromedia flash player. Flash dùng kỹ thuật đồ họa vectơ và đồ họa điểm (raster graphics). Ngoài ra Flash còn có một ngôn ngữ văn lệnh riêng gọi là ActionScript và có khả năng truyền và tải luồng âm thanh hoặc hình ảnh. Đúng ra thì từ Macromedia Flash nên được dùng để chỉ chương trình tạo ra các tập tin Flash. Còn từ Flash Player nên được dành để chỉ ứng dụng có nhiệm vụ thi hành hay hiển thị các tập tin Flash đó. Tuy vậy, chữ Flash được dùng để chỉ cả hai chương trình nói trên.

■ Ổ đĩa Flash hay còn gọi là ổ đĩa USB Flash là thiết bị lưu trữ dữ liệu sử dụng bộ nhớ flash tích hợp với giao tiếp USB (Universal Serial Bus). Chúng có kích thước nhỏ, nhẹ, có thể tháo lắp và ghi lại được. Dung lượng của các ổ USB flash trên thị trường có thể từ 32 MB trở lên (hiện đã có ổ đĩa dạng này có dung lượng hàng trăm GB. “Ổ USB” là loại thiết bị nhớ không mất dữ liệu khi ngừng cung cấp điện. Ổ USB flash có nhiều ưu điểm hơn hẳn các thiết bị lưu trữ tháo lắp khác, đặc biệt là đĩa mềm. Chúng nhỏ hơn, nhanh hơn, có dung lượng lớn hơn và tin cậy hơn đĩa mềm, do đó ngày nay ổ USB flash đã hoàn toàn thay thế cho các ổ đĩa mềm trong các máy tính cá nhân được sản xuất trong một vài năm gần đây.

■ Storage: Có nghĩa là lưu trữ, tích trữ. Thực ra người ta viết đầy đủ sẽ là Storage Device tức là nói về các thiết bị lưu trữ trong một hệ thống máy tính. Có thể đó là đĩ mềm, đĩa cứng, đĩa CD/DVD, USB Flash Driver…

■ Boot: Hay chính xác hơn là Boot Record: Là bản ghi khởi động, chương trình dùng để khởi động máy tính. Khi ấn nút Power để khởi động máy tính thì một chương trình nằm trong ROM sẽ đọc dữ liệu trong Boot Sector. Chương trình này sẽ tiến hành nạp hệ điều hành rồi chuyển quyền cho hệ điều hành điều khiển các bước kế tiếp. Có thể quy định Boot (khởi động máy tính) từ nhiều thiết bị khác nhau như: Đĩa mềm, đĩa CD, đĩa cứng…

■ Domain: Là tên miền của một website ví dụ như Báo Tuổi Trẻ có website với tên miền là http://www.tuoitre.com.vn. Phần cuối của tên miền thường mang một ý nghĩa nhất định giúp người quan tâm dễ dàng hình dung đó là website của tổ chức hoặc cơ quan nào. Sau đây là một số ví dụ: .edu: Education – Giáo dục; .gov: Government – Chính phủ; .info: Information – Thông tin; .net: Network – mạng (máy tính); .org: Organization – Tổ chức.

■ Crop: Là cắt hoặc xén. Trong các ứng dụng đa phương tiện như video, hình kỹ thuật số, nhạc số… thì crop là gọt bỏ bớt những khoảng thừa hoặc cắt lấy một đoạn nhỏ để minh họa cho các chương trình khác.

■ Cut and Paste: Nghĩa là cắt và dán. Động tác dịch chuyển và sao chép một đoạn dữ liệu từ nơi này đến nơi khác.

■ Default: Mặc nhiên, mặc định. Đó là việc mà một thuộc tính, một điều kiện, một giá trị hay một tùy chọn được thừa nhận là đúng là hẳn nhiên lựa chọn nó trong điều kiện chưa có gì tường minh. Ví dụ như chọn font chữ trong MS Word là Times New Roman và kích cỡ là 14 rồi bấm nút Default để mặc định cho nó. Sau này, mỗi khi chạy MS Word, người dùng sẽ luôn luôn bắt đầu với font chữ này cho đến khi thay đổi font khác.

■ Install: Cài đặt, khởi tạo. Thông thường thì một hệ thống máy tính bao gồm các thiết bị phần cứng và phần mềm được cài đặt để hoạt động. Việc cài đặt phải bắt đầu từ hệ điều hành. Sau khi cài đặt hệ điều hành xong thì cài thêm một số phần mềm khác tùy theo nhu cầu sử dụng.

■ Remove: Gỡ bỏ. Thuật ngữ này không ngầm chỉ gỡ một thiết bị, một phần cứng khỏi hệ thống máy tính mà thường là mang ý nghĩa việc gỡ bỏ một phần mềm đã được cài đặt vào hệ thống.

■ Hiden: Ẩn – là thuộc tính được quy định cho file, thư mục… Nó không bị xóa bỏ đi nhưng không hiển thị trong môi trường bình thường của hệ điều hành. Quy định thuộc tính ẩn là một trong những cách bảo mật cho dữ liệu, tránh bị người khác xóa nhầm làm mất đi những dữ liệu quan trọng. Đặc biệt là những file hệ thống mà bị xóa bỏ thì máy tính sẽ bị trục trặc ngay.

■ Bộ Office và Open Office: Từ Office có nghĩa là văn phòng. Nhưng khi nói “bộ Office” thì người ta muốn nói về những phần mềm của hãng Microsoft có mục đích phục cụ công tác văn phòng. Các phần mềm thuộc bộ Office thông dụng nhất là: Word-soạn thảo văn bản; Excel – Bảng tính; Access – Quản lí dữ liệu; Power Point – Trình chiếu… Open Office cũng là bộ phần mềm phục vụ cho công tác văn phòng. Nhưng, Open Office là phần mềm mã nguồn mở và miễn phí. Không cần phải tốn tiền mua để sử dụng như bộ Office của hãng Microsoft.

■ Modem: Viết tắt của Modulator/Demodulator là thiết bị giúp chuyển dữ liệu của máy tính qua đường dây điện thoại. Nó biến dữ liệu số hóa từ máy tính thành tín hiệu analog để truyền tin. Đến với thiết bị nhận nó lại chuyển tín hiệu analog trở thành kỹ thuật số để hiển thị trên máy tính khác. Hiện nay băng thông rộng đang trở nên phổ biến do vậy modem đã dần lui về “dĩ vãng”.

■ Enable: Tạo khả năng, cho phép. Là việc cho phép thực hiện chức năng nào đó đối với máy tính. Trái nghĩa của nó là disable tức là vô hiệu hóa, hủy bỏ việc được phép thực hiện

■ Magnify: Khuyếch đại, phóng đại. Trong đồ họa máy tính là cách tăng lên bằng một hệ số chung cho các kích thước của một hình ảnh. Nhiều chương trình phần mềm trang bị công cụ magnify hình đôi kính, bấm vào công cụ này để phóng lớn hình ảnh hoặc ký tự cho dễ xem đối với người thị lực kém.

■ 3D: viết tắt của Three Dimentional hiểu nôm na là ba chiều. Thực ra đầy đủ phải là 3D computer graphic là những hình họa hiển thị trên máy tính với không gian 3 chiều. Khác biệt với hình họa phẳng 2D. Từ đó thêm nhiều thuật ngữ khác với 3D như: 3D Area: Vùng 3 chiều; 3D bar: Thanh 3 chiều; 3D effect: Hiệu ứng 3 chiều; 3D style: Kiểu (dáng) 3 chiều…

■ Overclock: Viết tắt là OC, là một thuật ngữ trong giới phần cứng nhằm diễn tả một trạng thái của thiết bị có tốc độ xử lý hiện tại vượt quá quy định của nhà sản xuất. Mục đích của việc Overclock là nhằm tăng hiệu suất xử lý của các thiết bị phần cứng. Làm sao lại có thể Overclock? Vì nhà sản xuất bao giờ cũng hạ thấp hiệu suất quy định xuống dưới mức tối đa theo tính toán để bảo đảm tính ổn định của thiết bị trong mọi hoàn cảnh. Việc Overclock có thể làm cho hệ thống kém ổn định hơn và giảm bớt tuổi thọ của thiết bị. OC rất đa dạng: OC card màn hình, OC RAM, OC monitor, OC chuột, OC card sound,… Tuy vậy, OC CPU là thông dụng nhất.

■ HDD S.M.A.R.T: S.M.A.R.T (viết rời, có dấu chấm, hổng phải “smart” – thông minh) là viết tắt từ thuật ngữ tiếng Anh : Self-Monitoring Analysis and Reporting Technology (ổ đĩa cứng có tích hợp kỹ thuật tự kiểm tra, phân tích và báo cáo các trục trặc). Khi phát hiện ra các dấu hiệu hư hỏng, nó sẽ phát cảnh báo. Có thể là các thông báo của BIOS trên màn hình lúc khởi động máy tính, hoặc thông qua một phần mềm chẩn đoán có khả năng truy cập thông tin S.M.A.R.T. S.M.A.R.T được phát triển dựa trên kỹ thuật Predictive Failure Analysis (phân tích sự cố dự báo trước, PFA) của hãng IBM.

■ Slide Show: Là một từ ghép trong đó

• Slide: có nghĩa là trượt nhẹ nhàng hoặc bản kính dương của đèn chiếu…
• Show: Sự bày tỏ, trình bày, trình diễn…

Ghép hai từ lại với nhau thì trong tin học được hiểu là “Trình chiếu”. Một file với nhiều hình ảnh, ký tự, lồng ghép bên trong có thể là nhạc nền… Lần lượt được tự động trình bày từng khung hình một từ đầu đến cuối và có thể lặp lại vô hạn. Thường gặp nhất của việc trình chiếu là các file được tạo bởi Powerpoint định dạng ppt; file flash… Một từ khác cũng có thể hiểu “Trình chiếu” là Presentation.

■ Partition – Phân vùng ổ đĩa (cứng). Mỗi máy tính thường được gắn một hoặc vài ổ đĩa cứng làm nơi lưu trữ dữ liệu. Thông thường thì chỉ một ổ đĩa cứng mà thôi. Thế nhưng trong môi trường hệ điều hành chúng ta có thể thấy nhiều ổ đĩa cứng ký hiệu C; D; E; F… Thực ra đó là một ổ đĩa cứng về mặt vật lý, được chia thành nhiều phân vùng (partition) về mặt logic. Phân vùng ổ đĩa C thường là nơi cài đặt hệ điều hành và các phần mềm tiện ích. Các phân vùng còn lại thường chứa dữ liệu. Mỗi khi hệ điều hành bị trục trặc, không khắc phục được thì phải định dạng (format) lại phân vùng ổ đĩa C, cài lại hệ điều hành, mọi dữ liệu cũ trên ổ C sẽ mất sạch. Đó là lý do chính tại sao người ta phải tạo nhiều phân vùng khác nhau trên 1 ổ đĩa cứng duy nhất.

■ Symbol: theo nghĩa thông thường thì đó là ký hiệu, là vật tượng trưng. Nhưng trong môi trường tin học, đặc biệt là soạn thảo văn bản với MS-Word thì Symbol được hiểu là những ký tự đặc biệt. Ví dụ như đồng bảng Anh; đồng Euro, những ký tự Hy Lạp; La Mã… không hề có trên bàn phím do vậy không gõ để thể hiện trên văn bản được mà phải dùng hộp Symbol rồi bấm chuột lựa chọn ký tự phù hợp đưa vào văn bản.

■ Delete: Xóa bỏ, có thể là một ký tự, một file, một thư mục… ngược lại là Undelete. Đối với hệ điều hành Windows khi đã xóa bỏ khỏi thùng rác tái sinh (Recycle Bin) thì cần phải có một phần mềm để phục hồi và thao tác đó được gọi là Restore.

■ Access: Truy cập, truy nhập là thao tác để tiếp cận với nguồn dữ liệu mà máy tính đang quản lý. Sự truy cập có thể là trực tiếp tại một máy tính hoặc gián tiếp thông qua mạng máy tính.

• Access key: Phím truy cập.
• Access permission: quyền được truy cập (để phân biệt với sự truy cập trái phép).
• Accessibility: Khả năng truy cập rộng rãi.

■ Active Window: Cửa sổ hiện hành. Đối với hệ điều hành đa nhiệm, người dùng có thể cùng một lúc mở nhiều chương trình ứng dụng khác nhau như vừa nghe nhạc vưà gõ văn bản… Mỗi chương trình sẽ được mở với một cửa sổ riêng biệt. Cửa sổ hiện hành là cửa sổ đang được chọn hay đang làm việc. Tương tự như vậy thì Active Document là tài liệu hiện hành; Active Object là đối tượng hiện hành….

■ Boot: Khởi động. Khi ấn nút Power cấp điện nguồn cho máy tính thì máy bắt đầu khởi động, có thể quy định cho máy khởi động từ một thiết bị nào đó như: đĩa mềm, đĩa cứng, đĩa CD… Quá trình khởi động hoàn tất thì hệ điều hành mới được nạp đầy đủ để bắt đầu làm việc.

• Boot Disk: Là đĩa khởi động.
• Boot Drive: Là ổ đĩa khởi động.

■ Custom: Nếu theo nghĩa thông thường thì đó là phong tục, tục lệ. Nhưng trong thuật ngữ tin học thì Custom/Customize lại có nghĩa là tùy biến. Khả năng để ngỏ cho người dùng chỉnh sửa các chức năng của một phần mềm, một ứng dụng nào đó theo ý thích, theo khả năng, mục đích sử dụng…

• Custom Installation: Cài đặt tùy biến.
• Custom setup: Thiết lập tùy biến.
• Customzable: Có thể tùy biến.

■ Attachment: Gắn/ đính kèm. Thường gặp trong trường hợp gởi thư điện tử. Ngoài dòng tiêu đề thư, nội dung thư, người ta còn thực hiện việc gởi kèm theo email các file, có thể là hình ảnh, âm thanh, văn bản…

■ Data: Dữ liệu, hay có thể hiểu nôm na là những thông tin được lưu trử, xử lý, chuyển dịch… trong máy tính, hệ thống máy tính. Có nhiều kiểu dữ liệu khác nhau như văn bản, hình ảnh, âm thanh, video…
+ Data processing: Xử lý dữ liệu
+ Database: Cơ sở dữ liệu
+ Database application: Ứng dụng cơ sở dữ liệu

■ Free disk space: Không gian đĩa chưa dùng để lưu trữ dữ liệu, ví dụ ổ đĩa cứng có dung lượng 160 GB, đã cài đặt hệ điều hành và các phần mềm ứng dụng, đã lưu một số dữ liệu, tổng cộng hết 60GB, như vậy không gian còn trống của đĩa cứng ấy tất nhiên là 100GB. Tuy nhiên, không gian trống này có thể nằm rải rác chứ không tập trung vào 1 chổ trên đĩa. Một số phần mềm khi được cài đặt vào máy sẽ thực hiện động tác thăm dò để biết rằng không gian còn trống của ổ đĩa cứng có đủ để cài đặt chúng hay không.

■ Webhard: Là từ ghép của website và hard disk với ý nghĩa là ổ đĩa cứng trực tuyến, đây là một loại hình dịch vụ cung cấp cho người sử dụng một dung lượng trống trên đĩa cứng trực tuyến và người sử dụng sẽ phải chịu một khoản phí nhất định (cũng có những webhard miễn phí) để có thể lưu những nội dung khác nhau và chia sẻ chúng với người khác.

■ Password: Là mật khẩu, để bảo mật một dữ liệu, bảo vệ tính riêng tư… người dùng thường quy định một mật khẩu riêng đối với dữ liệu, thông tin… mà mình sử dụng, nếu không gõ đúng mật khẩu thì sẽ không mở được nội dung hay chương trình để sử dụng. Mật khẩu càng dài, càng phức tạp thì càng an toàn (vì khó dò tìm). Thông thường thì người ta đặt mật khẩu phối hợp cả chữ lẫn số và không nên dưới 8 ký tự.

■ UPS: (Uninterruptible Power Supply) chú ý tránh nhầm với USB. UPS là một thiết bị phụ để bảo vệ hệ thống máy tính. Trong trường hợp điện lưới bị ngắt đột ngột thì UPS vẫn tiếp tục cung cấp điện để máy tính hoạt động bình thường trong một khoảng thời gian. Điện áp cung cấp để duy trì hoạt động của máy tính khi điện lưới bị mất được cung cấp bởi ắc quy, chúng được sạc điện trong quá trình bật UPS. Ắc quy này có khả năng cung cấp điện cho máy tính từ 10 phút trở lên – tuỳ thuộc vào công suất của UPS và mức tiêu thụ điện năng của hệ thống.

■ Hand Pointer: Con trỏ chuột có hình bàn tay. Trong môi trường Windows ở trạng thái bình thường thì con trỏ chuột có hình mũi tên. Khi di chuyển đến vị trí chứa một siêu liên kết (bấm vào đó sẽ mở ra một trang mới) thì ở vị trí đó con trỏ chuột sẽ có hình bàn tay phải với ngón trỏ đang chỉ.

■ Highlight: Tô sáng, làm nổi bật. Khi muốn làm nổi bật đoạn nội dung nào đó trong các tài liệu, văn bản, thậm chí là hình ảnh kỹ thuật số cho người dùng dễ nhận diện thì sử dụng chuột hoặc hoặc bàn phím để đánh dấu. Tương tự như dùng cây bút tô sáng một văn bản giấy thông thường.

■ Computer simulation: Sự mô phỏng trên máy tính. Người ta sử dung máy tính để biễu diễn một tình huống có thực trong cuộc sống. Sự mô phỏng này rất đa dạng và hữu ích đối với nghiên cứu khoa học, giảm bớt sự nguy hiểm khi đưa vào thực tế. Ví dụ mô phỏng sự xảy ra của một phản ứng hóa học, mô phỏng các tình huống của những chuyến bay, thậm chí mô phỏng cả những vụ nổ hạt nhân…

■ bps: Viết tắt của từ tiếng Anh bits per second, có nghĩa là số bít trên một giây. Đây là thông số để đo tốc độ truyền dữ liệu giữa các thiết bị và máy tính, giữa máy tính với mạng internet… Ở mức độ cao hơn thì có Kbps (Kilobit/giây), Mbps (Megabit/giây)…

■ LAN: Viết tắt của Local Area Network – Mạng nội (cục) bộ. Là một hệ thống các máy tính và thiết bị ngoại vi trong cùng 1 khu vực hạn chế được nối kết với nhau qua dây cáp mạng hay sóng vô tuyến (wireless). Thông qua mạng LAN người dùng có thể chia sẻ tài nguyên, dữ liệu, máy in, máy scan, dùng chung phần mềm, truyền thông tin cho nhau…

■ History: Rất dễ hiểu vì tiếng Anh có nghĩa là lịch sử. Nhưng trong một trình duyệt như IE hoặc cả FireFox thì có nghĩa rộng hơn là trong quá khứ chúng ta đã ghé thăm những trang web nào. Có thể là cách đây 1 ngày, 1 tuần hoặc 1 mốc thời điểm cụ thể. Công cụ này giúp chúng ta dễ dàng mở lại nội dung trước đó từng xem.

■ Hacker: Người ta thường dịch là tin tặc, hoặc kẻ lạm dụng kỹ thuật tin học để trục lợi bất chính. Tuy nhiên, trên nghĩa rộng thì hacker là những người am hiểu về máy tính và mạng máy tính có thể xâm nhập, điều khiển máy tính từ xa để thu thập dữ liệu …

■ File: Tập tin hoặc có người gọi là Tệp hay Hồ sơ. Là một tập hợp dữ liệu được lưu dưới một định dạng nhất định ví dụ như file văn bản chứa các ký tự, hình ảnh… được lưu dưới dạng file DOC được tạo thành và được quản lý bởi MS Word.

• File and print sharing: Chia sẻ tập tin và máy in (trong mạng máy tính)
• File management: Quản lý tập tin
• File type: Kiểu của file.

■ Online: được hiểu ngắn gọn là trực tuyến, có nghĩa là người dùng máy tính đang kết nối với mạng (thường là mạng internet) làm việc, khai thác thông tin và giao tiếp với các nhân vật khác…

■ Offline: Ngoại tuyến, tức là không kết nối với mạng, ngược lại với Online.

■ Help: Trợ giúp, hướng dẫn, tư liệu chỉ dẫn… trong các phần mềm luôn có phần Help để giải thích và hướng dẫn người dùng sử dụng cũng như thao tác với phần mềm.