Bạn có thể đã quen với phần mềm thương mại và miễn phí, nhưng những năm gần đây đã xuất hiện thêm khái niệm phần mềm thương mại miễn phí (commercial free software), bài viết sẽ giúp bạn làm rõ.
Phần mềm buộc người dùng trả tiền được chia thành hai loại: thương mại và thương mại miễn phí. Thể loại đầu tiên, phần mềm thương mại, gồm các chương trình hạng nặng của thế giới phần mềm, như Microsoft và Adobe, có xu hướng được phát triển và hỗ trợ tốt; tuy nhiên chúng đi kèm với một mức giá mà trong trường hợp các ứng dụng cao cấp là quá cao. Loại thứ hai, thương mại miễn phí, hay được biết đến như phi thương mại hoặc mã nguồn mở, và bao gồm một loạt phần mềm miễn phí.
Một số dự án mã nguồn mở đã được phát triển tốt, và là công việc của cả đội ngũ lập trình viên – đây là cách mà Linux và vô số bản phân phối đã được thực hiện, và được cập nhật bởi vô vàn các tình nguyện viên. Ditto cho bộ phần mềm văn phòng LibreOffice, theo cách nào đó quản lý để theo kịp với phiên bản phổ biến Microsoft Office của Microsoft. Ngoài ra, chúng ta không thể không nhắc đến Paint.net, trình chỉnh sửa hình ảnh miễn phí mà cung cấp nhiều chức năng hơn Paint của Microsoft, cân bằng các tính năng tiên tiến với một giao diện đơn giản dễ sử dụng.
Tuy nhiên, không phải tất cả phần mềm thương mại miễn phí đều tham vọng, và chắc chắn cũng không thành công. Phần mềm miễn phí chắc chắn thu hút sinh viên đại học khi có quyền truy cập vào một loạt các phần mềm mà không muốn sớm rỗng túi. Tuy nhiên, có một câu hỏi là liệu phần mềm phi thương mại có nên được sử dụng trong kinh doanh, và trong những kịch bản nào đó. Đó không phải là không có tiền lệ – cả chính phủ Anh và Pháp đã chuyển sang mã nguồn mở LibreOffice để tiết kiệm tiền như họ đã đang chi trả cho Microsoft Office.
Nhưng trước khi tìm hiểu sâu có một số vấn đề cần xem xét.
Quảng cáo dai dẳng
Nhiều quảng cáo kiếm tiền trên internet, và đây không phải là điều bí ẩn. Tuy nhiên, khi chúng ta sử dụng một phần mềm, phần lớn chúng ta không muốn bị tấn công tới tấp bởi chúng.
Một số chương trình miễn phí chuyển sang mô hình quảng cáo phần mềm để mang lại tiền mặt. Chúng cung cấp một tầng miễn phí nhưng cũng cung cấp một tầng trả tiền, và các tiện ích phổ biến như CCleaner và Super AntiSpyware kết hợp với quảng cáo cho mức thanh toán của họ trong tầng miễn phí. Điều này tùy thuộc vào người dùng quyết định xem phần mềm miễn phí có đáng để nâng cấp không, như hình dưới đây.
Trong những trường hợp khác, các mẫu quảng cáo đi xa hơn. Ví dụ WPS Office Free kết hợp quảng cáo 5 giây mỗi lần phần mềm được mở lên. Mặc dù đây là một sự gián đoạn ngắn, nhưng thời gian này làm giảm năng suất, và đánh giá của TechRadar về phần mềm này đã được đặt vào cột “tiêu cực”. Những quảng cáo như vậy cũng có thể khiến người dùng xem xét đến các ứng dụng văn phòng miễn phí thay thế khác mà mở ra không có sự chậm trễ như WPS.
Không thường xuyên cập nhật
Phần mềm thương mại được thiết kế và hoàn thiện thông qua quá trình thử nghiệm và cập nhật liên tục. Lấy ví dụ về hệ điều hành, có bao nhiêu phiên bản của Windows Microsoft đã ra đời và nó cung cấp những bản nâng cấp đáng kể và thường xuyên cho Windows 10. Mặc dù quá trình này không phải lúc nào cũng xuyên suốt, nhưng vẫn có những cập nhật thường xuyên, chẳng hạn như chương trình Patch Tuesday giải quyết các vấn đề thường xuyên và thường cải tiến mọi thứ. Các bản cập nhật này được thiết kế hữu ích để tải về ở chế độ nền và cài đặt qua đêm.
Bây giờ so sánh cách làm việc của Microsoft với hệ điều hành phi thương mại Linux. Linux được cập nhật, và chúng có hai loại. Một bản phân phối phát hành là bản cập nhật hoàn chỉnh với một bộ các ảnh cài đặt mới, và chúng phát hành phụ thuộc vào bản phân phối cụ thể cách chừng vài tháng. Bản cập nhật nữa là kết hợp các bản phát hành mới nhất và các bản vá bảo mật.
Trong khi nhiều công cụ được tạo sẵn của Linux, như Ubuntu có các bản cập nhật tự động, các bản phân phối ít phổ biến hơn không được cập nhật liên tục, và yêu cầu cập nhật thủ công thông qua dòng lệnh, vốn không dễ dàng cho người mới làm quen, làm quá trình cập nhật khá khó khăn.
Dễ sử dụng
Người dùng thường đến một công việc mới cùng sự quen thuộc với xu hướng phần mềm trong suốt quá trình học tập hoặc đào tạo. Trong một môi trường mã nguồn mở nó có thể tiết kiệm chi phí mua sắm với Linux và OpenOffice thay vì Window và Microsoft Office, nhưng chi phí đào tạo tăng lên và năng suất thấp hơn từ đội ngũ nhân viên phải đấu tranh với những phần mềm lạ, có thể bù đắp những khoản tiết kiệm đó.
Những vấn đề tương thích
Một vấn đề nữa là không phải tất cả các phần mềm miễn phí sẽ cung cấp khả năng tương thích tương tự như những phần mềm được trả tiền. Ví dụ, để đáp ứng sự cạnh tranh gia tăng từ phần mềm văn phòng miễn phí, Microsoft đã thay đổi định dạng lưu mặc định cho một tài liệu Microsoft Word từ .DOC sang .DOCX từ Word 2007. Điều này đã xảy ra hơn một thập kỷ trước, một các sự thay thế miễn phí phổ biến hơn cho Microsoft Office, như LibreOffice và OpenOffice, kết hợp định dạng tập tin mới vào phần mềm của họ để tương thích với các tài liệu Word.
Tuy nhiên, không phải tất cả các chương trình đều làm được. Ví dụ như chương trình xử lý văn bản độc lập và nhẹ ký AbiWord, một chương trình yêu thích trong thời gian dài của các nhà văn vẫn không hỗ trợ định dạng .DOCX, thậm chí ngay cả phiên bản mới nhất 3.0.2. Thực tế, ứng dụng này không còn hỗ trợ hệ điều hành Windows.
Vấn đề bảo mật
Nhiều nhà phát triển phần mềm phi thương mại kết hợp mã nguồn mở hiện có vào các ứng dụng mới với mục đích tiết kiệm thời gian và giảm chi phí; sau đó không ai muốn phát minh lại chiếc bánh xe. Mã nguồn mở cũng cung cấp nhiều thuận lợi trong việc theo dõi nhanh một dự án vì luôn có sẵn mã, và có thể được mở theo nhu cầu, không giống như mã nguồn độc quyền bị khoá, cần phải có nhà sản xuất hỗ trợ thay đổi.
Tuy nhiên, mã nguồn mở có thể bao gồm nhiều vấn đề, bao gồm những lỗ hổng bảo mật. Coverity – một dịch vụ quét mã nguồn mở để tìm lỗi, và trong 750 triệu dòng mã trong cơ sở dữ liệu, chương trình này tìm thấy lỗi ở 1,1 triệu dòng, mặc dù hơn một nửa trong số đó đã được giải quyết. Những lỗ hổng này được xác định và theo dõi trong danh sách Các lỗ hổng thường gặp và Phổ biến (CVE), được tài trợ bởi Chính phủ Hoa Kỳ; vào năm 2017, một kỷ lục mới 8.000 lỗ hổng đã được thêm vào cơ sở dữ liệu này.
Theo: techradar
