Mục lục bài viết
Hành động chặn người dùng Úc đọc và chia sẻ tin tức trên nền tảng truyền thông của Facebook đã khiến công ty phải đối mặt với áp lực của nhiều nước khác trong vấn đề xử lý tin tức.
Việc ‘gã khổng lồ mạng xã hội’ quyết định ‘nhấn nút chặn’ toàn bộ nước Úc diễn ra sau nhiều tháng tranh cãi và đàm phán không thành công giữa hai bên. Động thái cứng rắn của chính phủ Úc nhận được nhiều ý kiến đồng thuận và ủng hộ của một số quốc gia khác.
Nếu các nhà lập pháp Úc có thể cân bằng lại mối quan hệ giữa các nền tảng công nghệ mới với những hình thức truyền thông cũ thì có thể sẽ đặt nền móng và tạo tiền lệ cho nhiều nước khác như Mỹ, Canada, Pháp…
Mỹ đang hướng đến những quy tắc mới
Tháng 12/2020, Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC) đã trình hai vụ kiện chống độc quyền liên quan đến thương vụ mua lại Instagram và WhatsApp của Facebook. Đây được xem là hành động mạng tính bước ngoặt vì trong khoảng thời gian đó, Liên minh Truyền thông Tin tức Mỹ (News Media Alliance) với gần 2.000 tổ chức thành viên, cũng đang xúc tiến ‘ Đạo luật Bảo tồn và Cạnh tranh Báo chí’.
Theo đó, các nhà xuất bản có thể ‘thương lượng với những nền tảng trực tuyến về các điều khoản trong việc phân phối nội dung tin tức’. Khi đó, Facebook phản ứng lại bằng cách đưa ra một sáng kiến như Dự án Báo chí (Journalism Project) và mục Tin tức (News) nhưng không có nhiều cải thiện và ngành báo chí vẫn đang đối mặt với rất nhiều khó khăn.
Giữa lúc tình hình đang căng thẳng, tuần trước Chủ tịch Microsoft – Brad Smith – lại còn đổ thêm dầu vào lửa khi kêu gọi các nhà lập pháp Mỹ soạn thảo dự luật tương tự như của Úc.
Canada hứa ra quy định mới
Đầu tháng này, Bộ trưởng Di sản Canada, Steven Guilbeault, hứa sẽ ban hành luật mới buộc các ‘gã khổng lồ truyền thông’ phải trả tiền cho nội dung tin tức xuất hiện trên nền tảng của họ. Hiện vẫn chưa rõ kế hoạch của Canada sẽ khác như thế nào so với dự luật Úc đang định triển khai.
Lời hứa của Steven Guilbeault được tuyên bố sau khi 105 tờ báo bản địa cùng phát động chiến dịch yêu cầu chính quyền xem việc hỗ trợ ngành báo chí là nhu cầu cấp bách, cần triển khai ngay.
“Tin tức không và chưa bao giờ là miễn phí. Lập trường của chúng tôi rất rõ ràng: các nhà xuất bản phải được đền bù thỏa đáng cho công việc của họ và chúng tôi sẽ hỗ trợ khi họ cung cấp thông tin quan trọng vì lợi ích của nền dân chủ, sức khỏe và hạnh phúc của cộng đồng”, Guilbeault tuyên bố.
Liên minh châu Âu (EU) đang cân nhắc đi theo Úc
Liên minh châu Âu trước nay luôn đi đầu trong các quy định về dữ liệu và công nghệ mới. Bằng chứng là luật bảo vệ dữ liệu GDPR trên diện rộng cùng nhiều đề xuất nhằm kiềm hãm những ‘gã khổng lồ kỹ thuật số’.
Lần này, EU có lẽ sẽ ủng hộ và đưa ra quyết định tương tự Úc – yêu cầu Facebook và Google trả tiền cho báo chí. Hiện chưa có thông tin chi tiết về các đạo luật Dịch vụ và Thị trường Kỹ thuật số do EU đề xuất gần đây.
Alex Saliba, Đại biểu nghị viện châu Âu – chia sẻ rằng cách tiếp cận của chính phủ Úc đã giải quyết được ‘sự mất cân bằng nghiêm trọng về khả năng thương lượng’ giữa các nền tảng công nghệ và nhà xuất bản tin tức.
“Với vị trí thống trị thị trường tìm kiếm, mạng xã hội và quảng cáo, các nền tảng kỹ thuật số lớn đang tạo ra sự mất cân bằng quyền lực và hưởng lợi đáng kể từ nội dung tin tức. Tôi nghĩ họ phải trả phí để mọi thứ cân bằng”.
Anh
Tháng 12 vừa qua, Hội đồng Đặc nhiệm Thị trường Kỹ thuật số Anh tuyên bố Facebook và Google có thể sớm bị buộc phải trả tiền cho các hãng tin mới có thể hiển thị nội dung tin tức.
Nhiều chuyên gia thuộc những tổ chức như Ofcom, Cơ quan cạnh tranh thị trường (CMA)… đã đề xuất thành lập cơ quan giám sát nền tảng kỹ thuật số. Cơ quan mới sẽ được trao quyền phạt những hãng công nghệ truyền thông lên đến 10% tổng doanh thu toàn cầu nếu vi phạm.
Ủy ban Truyền thông và kỹ thuật số của Hạ viện Anh đã khuyến nghị các nhà lập pháp đưa ra luật tương tự như Úc. Cuối tháng 1, Facebook ra mắt Facebook News tại Anh, cung cấp cho người dùng nguồn cấp dữ liệu chuyên biệt về các câu chuyện từ một loạt nhà xuất bản ở Anh, gồm Guardian và Daily Mail.
Pháp có nhiều năm tranh chấp bản quyền với Facebook và Google
Cơ quan Cạnh tranh Pháp từng và vẫn đang đi đầu trong phòng trào kêu gọi các nền tảng công nghệ trả tiền cho tin tức những năm gần đây.
Pháp là nước đầu tiên trong số các quốc gia trong Liên minh châu Âu áp dụng chỉ thị bản quyền mới năm 2019, trong đó yêu cầu Google và Facebook trả tiền cho các hãng tin tức. Nhưng thời điểm đó hai hãng công nghệ này đều từ chối.
Tương tự như Úc, Google đã cố gắng giải quyết tranh chấp kéo dài 18 tháng bằng cách ký thỏa thuận trị giá 76 triệu USD với một loạt hãng tin Pháp để được phép hiển thị nội dung tin tức trên Google News Showcase. Hiện tại các cuộc đàm phán vẫn tiếp tục diễn ra.
Google News đóng cửa ở Tây Ban Nha
Tây Ban Nha là nước đầu tiên đưa ra ‘ thuế Google’ năm 2014, buộc ‘gã khổng lồ tìm kiếm’ phải trả tiền cho những tin tức đăng trên nền tảng Google News. Đáp lại, Google đã đóng cửa hoàn toàn Google News ở Tây Ban Nha. Quyết định này khiến nhiều hãng tin nhỏ gặp khó khăn.
Theo các chuyên gia phân tích, các nhà xuất bản đã thiệt hại khoảng 1 tỉ USD. Hiện tại, Tây Ban Nha vẫn chưa đưa ra bất kỳ đề xuất mới nào để giải quyết mối quan hệ giữa công nghệ và truyền thông tin tức.
Đức xem xét phạt Facebook vì tin giả
Khi vụ bê bối Cambridge Analytica đang giai đoạn đỉnh điểm, các nhà lập pháp Đức đã nhanh chóng áp dụng các biện pháp ngăn chặn lan truyền thông tin sai lệch.
Theo các đê xuất được đưa ra năm 2016, chính phủ Đức muốn Facebook trả khoảng nửa triệu USD cho mỗi bài ‘tin giả’.
Nhà lập pháp Thomas Oppermann cho biết: “Sau khi kiểm tra, nếu trong vòng 24 giờ Facebook không xóa bài đăng vi phạm thì hãng phải chịu hình phạt nghiêm khắc lên đến 500.000 Euro”.
Năm 2019, bốn hãng tin tức Đức, trong đó có chủ sở hữu Insider – Axel Springer, cùng chung tay đòi các hãng quảng cáo lớn phải chia sẻ lợi nhuận cho những hãng tin tức truyền thống. Tuy nhiên các nhà lập pháp ở Đức chưa có động thái nào đáng kể.
