Giữa bối cảnh các công ty công nghệ ngày càng thâu tóm và kiểm soát nhiều dữ liệu hơn, Tim Berners-Lee muốn tạo ra một công nghệ hỗ trợ mọi người kiểm soát dữ liệu cá nhân. Ông đã lập một công ty khởi nghiệp để theo đuổi mục tiêu thiết lập lại quyền riêng tư trên Internet. Nhưng liệu điều này có khả thi không?
Hơn ba thập kỷ trước, Tim Berners-Lee đã sáng lập ra một số tiêu chuẩn đơn giản nhưng không kém phần mạnh mẽ để định hướng, liên kết và trình bày các nội dung đa phương tiện trực tuyến. Người đàn ông này đã khai sinh ra World Wide Web, mở ra một cánh cửa tiếp cận thế giới mới.
Trong khi những người khác trở thành tỷ phú nhờ Internet, Tim Berners-Lee chỉ phụ trách quản lý các tiêu chuẩn kỹ thuật số, nhằm giúp trang web phát triển thành một công cụ kết nối và chia sẻ thông tin bình đẳng.
Giờ đây, ở tuổi 65, Berners-Lee cho rằng thế giới Internet đã đi chệch hướng. Theo ông, những “gã khổng lồ công nghệ” như Google, Facebook… đang ngày càng nắm nhiều quyền lực và dữ liệu cá nhân. Ông cho rằng những công ty này đang thâu tóm vô số dữ liệu và dần trở thành nền tảng giám sát, một “người gác cổng vào Internet” trong thời đại mới. Một số cơ quan quản lý cũng đưa ra quan điểm tương tự.
Hiện tại, những công ty công nghệ lớn đang phải đối mặt với các quy tắc bảo mật ngày càng khắc khe ở Châu Âu và nhiều bang trên khắp nước Mỹ, điển hình là California. Trong những năm gần đây, Facebook và Google liên tục đối diện với các vụ kiện chống độc quyền.
Berners-Lee cho biết ông đang có một cách tiếp cận khác, công nghệ cần cung cấp cho người dùng nhiều quyền kiểm soát dữ liệu cá nhân hơn. Đó là mục tiêu ban đầu của ông khi phát minh ra World Wide Web. Và Pods – kho dữ liệu trực tuyến cá nhân – là thành phần kỹ thuật quan trọng giúp ông đạt được mục tiêu đó.
Ý tưởng của Berners-Lee là mọi người có thể kiểm soát dữ liệu của riêng mình, gồm các website đã truy cập, giao dịch thẻ tín dụng, thói quen luyện tập thể theo, những bài nhạc từng phát… ở một nơi an toàn, đó là một phần riêng biệt trên máy chủ. Các công ty công nghệ sẽ có quyền truy cập vào dữ liệu trong kho dữ liệu Pod thông qua một liên kết bảo mật, nhưng chỉ khi người dùng cấp phép. Doanh nghiệp chỉ được phép sử dụng có chọn lọc những liên kết và thông tin cá nhân của người dùng nhưng không được lưu trữ.
Ý tưởng này hoàn toàn đi ngược lại với mô hình thu thập và lưu trữ dữ liệu của các hãng công nghệ lớn hiện nay. Tuy nhiên nó lại cung cấp cho các nhà phát triển web, doanh nghiệp… một tiêu chuẩn công nghệ có thể sử dụng để lập trình, xây dựng công ty… Hiện tại, để bắt đầu tạo thị trường mới, Berners-Lee đã xây dựng dự án phần mềm mã nguồn mở Solid, sau đó thành lập công ty Inrupt với sự giúp sức của John Bruce, cộng sự đắc lực của ông.
Inrupt ra mắt tháng 11/2020, chuyên cung cấp phần mềm máy chủ cho các doanh nghiệp và cơ quan chính phủ. Công ty khởi nghiệp này đã nhận một số dự án thử nghiệm và đang triển khai một các nghiêm túc trong năm nay, trong đó có dự án hợp tác với Dịch vụ Y tế Quốc gia của Anh và chính phủ Flanders – khu vực nói tiếng Hà Lan của Bỉ.
Mô hình kinh doanh ban đầu của Inrupt là tính phí cấp phép cho phần mềm thương mại. Phần mềm này sử dụng công nghệ mã nguồn mở Solid nhưng có các công cụ bảo mật, quản lý và phát triển nâng cao. Công ty có trụ sở tại Boston đã huy động được khoảng 20 triệu USD vốn đầu tư mạo hiểm.
Berners-Lee nhấn mạnh các công ty khởi nghiệp đang đóng vai trò quan trọng trong quá trình thúc đẩy áp dụng công nghệ mới. Ông kể cách đây 30 năm, web chỉ thực sự phát triển từ khi Netscape giới thiệu phần mềm duyệt web và Red Hat đưa Linux, hệ điều hành mã nguồn mở, vào các trung tâm dữ liệu của công ty.
Vài năm trở lại đây, từng có nhiều công ty tập trung phát triển giải pháp bảo vệ quyền riêng tư của người dùng trực tuyến. Nhưng hầu hết đều thất bại bởi phần mềm quản lý bị hạn chế tính năng và khó sử dụng, chỉ đủ hấp dẫn với những người có ý thức về quyền riêng tư. Công nghệ đang phát triển ngày càng nhanh chóng và thông minh, kéo theo áp lực lên các công ty công nghệ lớn đang ngày càng tăng.
Các công ty công nghệ gồm Google, Facebook, Apple, Microsoft và Twitter đã thành lập Data Transfer Project (Dự án truyền dữ liệu), cam kết những dữ liệu cá nhân mà họ nắm giữ có tính linh hoạt, dễ chuyển đổi qua lại giữa các dịch vụ và toàn bộ đều do người dùng tự quản lý.
Theo Peter Swire, chuyên gia về quyền riêng tư tại Đại học Kinh doanh Scheller thuộc Học viện Georgia Tech, bối cảnh hiện tại đã mở ra cơ hội phát triển cho công ty của Tim Berners-Lee và những doanh nghiệp khác đang muốn cung cấp dịch vụ kiểm soát dữ liệu. Inrupt cho rằng thời gian đầu một số tổ chức đáng tin cậy sẽ tài trợ cho những dự án này. Nếu thành công, các dịch vụ dữ liệu cá nhân miễn phí hoặc chi phí thấp sẽ ra đời và ngày càng phát triển mạnh mẽ, tương tự dịch vụ email ngày nay.
Dịch vụ Y tế Quốc gia Anh đang hợp tác với Inrupt trong dự án thí điểm chăm sóc bệnh nhân sa sút trí tuệ. Mục tiêu ban đầu là cung cấp cho người chăm sóc cơ hội hiểu bao quát về sức khỏe, nhu cầu và sở thích của bệnh nhân.
Mỗi bệnh nhân sẽ có một danh mục “Tất cả về tôi” chứa toàn bộ thông tin do bệnh nhân hoặc người thân được ủy quyền gửi, bổ sung vào hồ sơ sức khỏe điện tử của người đó. Trong đó sẽ ghi rõ bệnh nhân cần giúp những gì, hoặc những yếu tố có thể giúp bệnh nhân dịu cơn kích động. Những dữ liệu đo được từ Apple Watch hoặc Fitbit cũng có thể được thêm vào.
Ban đầu dự án sẽ khởi động với tối đa 50 bệnh nhân ở vùng Manchester (Anh) và sẽ đánh giá lại sau vài tháng. Rất nhiều ý kiến cho rằng công nghệ dữ liệu mới có thể mở ra cơ hội cho các doanh nhân, công ty địa phương cũng như những dịch vụ mới cho người dân. Dữ liệu cá nhân trong còn có thể được liên kết với dữ liệu công khai và riêng tư để tạo ra các ứng dụng mới.
Ngoài ra, trong tương lai công nghệ này có thể góp phần tạo ra ứng dụng đề xuất tuyến đường và phương thức di chuyển, dựa trên việc kết hợp dữ liệu vị trí từ smartphone với sở thích tập thể thao, chất lượng không khí, thời tiết, tình hình giao thông công cộng và các địa điểm cho thuê xe đạp.
Với cá nhân Berners-Lee, Solid-Inrupt là một dự án tái thiết. Ông đã dành toàn bộ sự nghiệp để ủng hộ chia sẻ thông tin, sự cởi mở và phát triển quyền riêng tư cho người dùng. Tuy nhiên, ông ngày càng lo ngại quyền lực trong thế giới kỹ thuật số đang ngày càng lấn lướt và chống lại người dùng cá nhân. Chính vì vậy, Solid và Inrupt đang muốn thay đổi điều đó.
Berners-Lee đang nỗ lực cung cấp cho mỗi cá nhân quyền kiểm soát dữ liệu riêng tư nhiều hơn. Ông hy vọng ý tưởng của mình sẽ giúp các doanh nhân, kỹ sư và nhà đầu tư nhìn thấy cơ hội phát triển những sản phẩm và dịch vụ mới, như cách họ đã làm với web.
Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng công nghệ của Solid-Inrupt quá hàn lâm với các nhà phát triển chính thống. Họ hoài nghi về việc công nghệ này có thể tăng trưởng đủ mạnh để trở thành nền tảng cho các ứng dụng trong tương lai. Trong khi số khác nhận định rằng Solid-Inrupt chỉ là một phần trong dự án tổng thể, và tiềm năng phát triển của ý tưởng này rất lớn.
Về phía Berners-Lee, ông nhấn mạnh dự án của ông không phát minh ra hệ thống nhận dạng riêng, và bất cứ thứ gì hoạt động được đều có thể kết nối với công nghệ này.
Bruce Schneier, chuyên gia quyền riêng tư và bảo mật máy tính, Trưởng Bộ phận Kiến trúc Bảo mật của Inrupt, cho biết Inrupt sẽ phải đối mặt nhiều thách thức kỹ thuật, nhưng mọi thứ đều có thể giải quyết được. “Công nghệ này có thể mở ra rất nhiều đổi mới. Tôi nghĩ đây là cơ hội tốt để thay đổi cách thức hoạt động của Internet”, ông bày tỏ sự lạc quan về tương lai.
Bạn nghĩ sao về dự án của Berners-Lee? Mời để lại ý kiến dưới phần bình luận nhé!
