Các nhà đầu tư, doanh nhân và CEO không thể ngừng tranh cãi về việc liệu ngành công nghiệp công nghệ có đang trong tình trạng bong bóng dot-com, và khi nào bong bóng đó sẽ vỡ.
Nhưng chúng ta đã trải qua điều này trước đây.
Trong những năm 1990, một làn sóng của các công ty dot-com nổi lên, kêu gọi được hàng triệu đô-la tiền đầu tư, ném tiền vào những buổi tiệc tùng xa hoa… và sau đó biến mất.
Dưới đây là chi tiết về cách những công ty này đã đi xuống.
Sự bùng nổ dot-com bắt đầu vào cuối những năm 90, khi nhiều người đã có Internet tại nhà riêng và Microsoft Windows 95 Plus Pack đi kèm phiên bản đầu tiên của trình duyệt Internet Explorer – cung cấp trải nghiệm đầu tiên của hầu hết mọi người trong việc lướt web.
Những tuýp người doanh nhân nhìn thấy một cơ hội rất lớn để phục vụ thị trường đang phát triển này: Jeff Bezos đã nhìn thấy cơ hội từ rất sớm và thành lập Amazon vào năm 1994. Công ty vận chuyển cuốn sách đầu tiên của mình, có tên là “Fluid Concepts and Creative Analogies: Computer Models of the Fundamental Mechanisms of Thought” của tác giả Douglas Hofstadter, ra khỏi nhà để xe của Bezos vào đầu năm 1995.
Chúng có cái tên “các công ty dot-com” bởi vì tại thời điểm đó, việc doanh nghiệp chỉ có một địa chỉ web là hình thức rất mới lạ – các công ty này chỉ kinh doanh trực tuyến và tích trữ hàng trong kho.
Sự bùng nổ tiếp tục trong năm 1995: Craig Newmark đã khởi chạy một trang web quảng cáo cá nhân, mang tên là Craigslist…
…”Trang web Hướng dẫn World Wide Web của Jerry và David” được đổi tên thành “Yahoo”…
Microsoft tung ra MSN, hay còn gọi là Microsoft Network, một trang web cổng thông tin và tin tức trên internet …
… và Pierre Omidyar thành lập trang web đấu giá eBay, sau khi bán thành công một chiếc bút laser pointer gãy với giá 14,83 USD từ trang web cá nhân của mình.
Các ngân hàng và quỹ đầu tư mạo hiểm ngửi thấy một cơ hội để kiếm được rất nhiều tiền từ sự bùng nổ này và tận dụng mức tỉ lệ lãi suất thấp ở thời điểm đó, họ bắt đầu đầu tư hàng triệu đô-la vào những công ty kiểu như startup giao hàng Webvan, startup này đã nhận được số tiền đầu tư lên đến 396 triệu USD từ các tổ chức như Benchmark Capital, Goldman Sachs, và Yahoo.
Alan Greenspan, sau này làm Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ, đã không nghĩ rằng quá trình phát triển đó là bền vững. Năm 1996, Greenspan nổi tiếng với cảnh báo cho rằng “sự thịnh vượng bất hợp lý” này sẽ dẫn đến kết quả là một thị trường sụp đổ.
Thị trường đã không lắng nghe lời cảnh báo đó. Được cổ vũ bởi một số thành công ban đầu, ngày càng có nhiều startup xuất hiện. Như Pets.com, một cửa hàng cung cấp vật nuôi trực tuyến được thành lập vào năm 1998, startup này đã trở nên nổi tiếng với linh vật của nó.
Sau khi các công ty startup nhận được những khoản đầu tư lớn, họ cũng đưa ra những lời hứa lớn tới khách hàng mà việc thực hiện được chúng rất là tốn kém – ví dụ như Cyberian Outpost, một cửa hàng điện tử đã hứa vận chuyển qua đêm miễn phí cho các khách hàng mà không có mức tối thiểu, hoặc Kozmo, cung cấp dịch vụ giao hàng trong vòng một giờ từ các cửa hàng địa phương.
Các nhà đầu tư tài trợ cho các công ty này với hy vọng nhận lại một khoản lãi lớn – hoặc thông qua việc đưa công ty lên sàn chứng khoán (IPO), như Amazon đã làm vào năm 1997 …
… hoặc thông qua việc mua lại: Microsoft mua Hotmail với giá 400 triệu USD trong năm 1997, đó là một trong những vụ giao dịch dot-com lớn và sớm nhất.
Quá trình này đã tạo ra nhiều triệu phú đô-la chỉ sau một đêm, ví dụ như Mark Cuban đã trở thành một tỷ phú đô-la khi Yahoo mua startup của mình, Broadcast.com, với giá $5,7 tỉ USD trong năm 1999.
Những ngôi sao sáng trong tương lai của Thung lũng Silicon như Peter Thiel và Elon Musk cũng kiếm được một tài sản lớn khi eBay mua lại PayPal của họ với giá 1,5 tỷ USD trong năm 2002.
Năm 1998, đợt lên sàn chứng khoán (IPO) của startup theGlobe.com đã phá vỡ kỷ lục về mức tăng lớn nhất trong ngày giao dịch đầu tiên. Năm 1999, CNN bắt gặp giám đốc điều hành của startup này trong một hộp đêm ở Manhattan với một phong cách ăn mặc rất diêm dúa. Anh nói với CNN rằng: “Tôi có gái gú. Tôi có rất nhiều tiền. Bây giờ tôi đã sẵn sàng để sống một cuộc sống phù phiếm và kinh tởm.”
Đó là kiểu thái độ dẫn đến việc rất nhiều các mô hình kinh doanh dot-com bị xem xét kỹ lưỡng hơn – trong khi Giám đốc điều hành của Amazon là Jeff Bezos đầu tư vào cơ sở hạ tầng của công ty để hỗ trợ tăng trưởng bền vững, thì những công ty cùng thời với ông lại ném tiền qua cửa sổ với những bữa tiệc xa hoa và những kế hoạch kinh doanh không thực tế.
Mọi thứ trở nên đỉnh điểm vào mùa giải Super Bowl XXXIV năm 2000, trong đó tiêu biểu là các quảng cáo từ 14 công ty dot-com khác nhau. Chi phí cho việc quảng cáo này không phải là rẻ. Đây là quảng cáo của Pets.com.
https://youtu.be/AQ2w9gV1yeM
Cùng năm đó, vào năm 2000, AOL và Time Warner sáp nhập trong một thương vụ có giá trị lên tới 164 tỷ USD, hãng truyền thông khổng lồ này hy vọng sử dụng mạng lưới internet của AOL để chinh phục thiên niên kỷ mới.
Đến lúc đó, bong bóng đã bắt đầu xì hơi. Các khoản tiền đầu tư cạn dần và giá cổ phiếu giảm mạnh khi thị trường nhận ra rằng rất nhiều trong số các công ty này có rất ít doanh thu và không có con đường thực tế để có được lợi nhuận. Pets.com bị sụp đổ vào năm 2000, và Webvan cũng nối gót vào năm 2001.
Làn sóng sụp đổ này ảnh hưởng đến toàn bộ ngành công nghiệp phần mềm: Những doanh nghiệp lớn như Cisco và Sun Microsystems cũng đã nhìn thấy giá trị của họ giảm đi rất nhiều, bởi vì thời gian trước đó họ đã mở rộng quy mô của mình để phục vụ nhu cầu của các startup dot-com.
Nhưng một khi những startup đó ra đi … cổ phiếu của Cisco cũng bị suy giảm tới 86%. Sun có thời điểm trị giá 200 tỷ USD, nhưng nó đã mất 98% giá trị so với thời kỳ đỉnh cao của mình và cuối cùng bị Oracle mua lại với giá 7,4 tỷ USD vào năm 2009.
Những công ty dot-com sống sót cũng bị ảnh hưởng rất nhiều. Trước khi bong bóng xảy ra Amazon có giá mỗi cổ phiếu là 107 USD và bị giảm còn 7 USD/cổ phiếu sau thời kỳ bong bóng. Ngày nay, nó được giao dịch xấp xỉ 533 USD/cổ phiếu với vốn hóa thị trường khoảng 275 tỷ đô-la, nhưng đó là một khoảng thời gian đầy lo âu và khó khăn cho Amazon.
thị trường chứng khoán NASDAQ, 22/08/2003, tại thành phố New York.
Vụ sáp nhập AOL – Time Warner đã được xem là thỏa thuận tồi tệ nhất trong lịch sử. Sau nhiều năm lục đục và sa thải các giám đốc điều hành, cộng với kết quả tài chính đáng thất vọng, công ty này đã quay trở lại với tên “Time Warner” vào năm 2003.
Một số công ty chờ cho cơn bão đi qua. Google được thành lập vào năm 1998, chờ đợi cho đến năm 2004 để lên sàn chứng khoán (IPO) – họ muốn dành thời gian của mình và chờ đợi đến lúc thị trường trở nên ổn định hơn.
Hơn một thập kỷ sau đó, các công ty như Amazon và Uber đang có nhiều khái niệm tương tự như các công ty dot-com ngày xưa, nhưng lần này (hy vọng) với mô hình kinh doanh ổn định hơn. Trong năm 2015, Amazon có các dịch vụ giao hàng tương tự như Webvan. Và Uber giới thiệu UberRush, một dịch vụ giao hàng theo phong cách Kozmo.
Theo Techmaster
