Không thể phủ nhận rằng Trí tuệ nhân tạo (AI) đã trở thành một phần thiết yếu trong cuộc sống con người. Bất kể là điện thoại thông minh, hệ thống giao thông hay thậm chí là môi trường giáo dục; AI đang dần thay thế nhiều công cụ từng được xem là mang tính đổi mới.
Đáng chú ý, ChatGPT đã chứng minh cho thế giới thấy những gì AI sử dụng công nghệ xử lý ngôn ngữ tự nhiên có thể làm được. Tuy nhiên, trong lúc người dân đổ xô trải nghiệm các tính năng của ChatGPT, họ đã lãng quên đối tượng dễ bị những công cụ này làm tổn thương nhất là trẻ em.
Trẻ em thuộc mọi lứa tuổi trên toàn thế giới đều đang tiếp cận với công cụ AI, tuy nhiên những công cụ này yêu cầu ít hoặc không cần bất kỳ giấy cam kết (form of consent) nào trước khi sử dụng. Mặc dù Chatbot AI có rất nhiều lợi ích đáng kể nhưng nếu không nhận thức được rủi ro tiềm ẩn trong những công cụ này đối với trẻ em, người dùng sẽ đối mặt với rủi ro lớn hơn trong việc đánh mất dữ liệu cá nhân, đe dọa mạng và những nội dung không phù hợp.
Giờ đây, việc học trở nên hiệu quả hơn bao giờ hết với sự trợ giúp của các công cụ AI. Người dùng có thể tìm thấy thông tin hữu ích về bất kỳ chủ đề nào trên thế giới chỉ bằng một câu nói với Chatbot AI. Chatbot AI đã giúp việc điều hướng thông tin dễ dàng hơn mà không cần mở hàng chục tab và đọc vô số bài viết.
Đối với trẻ em, điều này đặc biệt quan trọng với trí tò mò của trẻ và AI có thể giúp trẻ tương tác tốt hơn trong học tập. Hơn nữa, AI cung cấp một nền tảng cho phép trẻ em trao dồi kỹ năng ngôn ngữ và thảo luận thoải mái mà không bị giới hạn thời gian, tuy nhiên, điều này cũng kèm theo những rủi ro.
Tham khảo những nội dung trực tuyến, ông Noura Afaneh, Nhà phân tích nội dung web của Kaspersky đã chỉ ra một số rủi ro nhất định khi sử dụng Chatbot AI. Trong đó, ChatGPT đã lập kỷ lục với số lượng người dùng tăng nhanh nhất, nhưng lại không xác minh độ tuổi người dùng, điều này chính là mối đe dọa đối với quyền riêng tư dữ liệu của trẻ em.
Hơn nữa, đôi lúc những nội dung do ChatGPT cung cấp không hoàn toàn chính xác và dễ khiến người dùng tiếp nhận thông tin sai lệch. Trong đó bao gồm tài liệu tham khảo giả mạo và những bài báo không tồn tại, điều này cũng góp phần khiến ChatGPT đã trở thành công cụ đạo văn cho một số học sinh.
Đã có những trường hợp đáng báo động khi các nữ sinh ở tuổi vị thành niên tham khảo ChatGPT về thông tin sức khỏe và kế hoạch ăn kiêng. AI có thể cung cấp nhanh chóng những thông tin với kế hoạch chi tiết và lời khuyên cụ thể, tuy nhiên những thông tin này không tham chiếu bất kỳ dữ liệu thực tế và chỉ là các tập hợp thông tin ngẫu nhiên trên mạng.
Ngoài ra, chatbot “My AI” của Snapchat cũng là một chatbot đang được trẻ em sử dụng nhiều vì ứng dụng cho phép người dùng từ 13 tuổi sử dụng mà không cần sự kiểm soát của phụ huynh, điều này đặt ra câu hỏi về quyền riêng tư của trẻ em và việc ứng dụng lưu giữ dữ liệu của chúng. Một trong những rủi ro xảy ra là trẻ em sẽ lầm tưởng AI là người bạn thật sự và hành động theo lời khuyên của AI và những lời khuyên này “có thể bao gồm nội dung thiên vị, không chính xác, có hại hoặc gây hiểu nhầm”, theo Snapchat.
Điều này đặc biệt rủi ro vì thanh thiếu niên có thể cảm thấy thoải mái hơn khi chia sẻ thông tin cá nhân, cuộc sống riêng tư với chatbot hơn là phụ huynh, những người có thể giúp đỡ họ. Một nhà báo của Washington Post đưa tin “Sau khi tôi nói với My AI rằng tôi 15 tuổi và muốn tổ chức một bữa tiệc sinh nhật hoành tráng, công cụ này đã cho tôi lời khuyên về cách che giấu mùi rượu. Khi tôi nói rằng tôi có một bài luận phải nộp ở trường, My AI đã viết bài luận cho tôi.”
Ở khía cạnh không phù hợp hơn, có vô số Chatbot AI được thiết lập để mang đến trải nghiệm “khiêu dâm”. Những chatbot này mang lại những trải nghiệm ngôn ngữ rõ ràng cho người dùng, như cảm giác khi có bạn trai/bạn gái. Mặc dù một số chatbot yêu cầu xác minh độ tuổi nhưng điều này vẫn rất nguy hiểm vì trẻ em có thể chọn cách nói dối về tuổi của mình và những cách thức để ngăn chặn những trường hợp như vậy là chưa đủ.
Ví dụ: MyAnima là một trong những công cụ tôi đã thử nghiệm và hầu như không khó để nhận các câu trả lời về tình dục mà không cần xác minh độ tuổi. Ngoài ra, Botfriend là một chương trình AI dành cho người lớn được thiết kế đặc biệt cho hoạt động nhập vai khiêu dâm và tất cả những gì người dùng cần để bắt đầu sử dụng là email. Đây là lời nhắc nhở về tầm quan trọng của việc giám sát cách trẻ em sử dụng Internet và liệu chúng có nguy cơ bị xâm phạm quyền riêng tư dữ liệu và lạm dụng thông tin hay không.
Với sự gia tăng rủi ro cho trẻ em trên internet, đặc biệt là khi các chatbot đóng vai trò là ‘bạn bè’, nhu cầu giám sát và bảo vệ trẻ em ngày càng tăng. Là cha mẹ, điều quan trọng là phải hiểu rằng việc cấm đoán sử dụng Chatbot AI này không phải lúc nào cũng là biện pháp bảo vệ trẻ em tốt nhất vì trẻ em luôn có thể tiếp xúc nội dung mới trực tuyến. Tuy nhiên, điều cần thiết là phải đóng vai trò tích cực trong việc cân bằng các rủi ro nói trên và nỗ lực giảm thiểu chúng.
Lời khuyên dành cho phụ huynh để giảm thiểu rủi ro từ Chatbot AI:
- Hướng dẫn trẻ em sử dụng internet an toàn: Cung cấp kiến thức cho trẻ về sự an toàn và quyền riêng tư trực tuyến là một cách hiệu quả để ngăn chặn việc chia sẻ thông tin cá nhân với người lạ, thậm chí cả chatbot. Tham khảo thêm bài viết về an ninh mạng cho trẻ em, những điều nên và không nên làm trên mạng và các mối đe dọa trực tuyến vào đầu năm học mới.
- Cùng con trải nghiệm Chatbot AI:Kaspersky khuyến khích các bậc phụ huynh hướng dẫn con cách thức sử dụng, cũng như nâng cao nhận thức về những vấn đề nên hoặc không nên hỏi Chatbot AI.
- Giám sát, kiểm soát và thiết lập cài đặt quyền riêng tư:Một trong những công cụ trực tuyến bảo vệ mạnh mẽ nhất dành cho phụ huynh là giải pháp bảo mật toàn diện. Ngoài ra, các ứng dụng dành cho việc nuôi dạy con cái trong thời đại công nghệ cung cấp nhiều tài liệu cần thiết để bảo vệ trẻ em trực tuyến. Nhiều tính năng giúp cha mẹ cảm thấy an toàn khi con họ sử dụng internet bao gồm lọc nội dung để chặn các trang web không phù hợp, quản lý thời gian sử dụng thiết bị để đảm bảo sự cân bằng lành mạnh, tìm kiếm an toàn để lọc và loại trừ nội dung độc hại…
